مفهوم علی الراس

علی الراس یا علی الرسم : در لغت نامه دهخدا اگر به دنبال معانی براي این این دو بگردید معانی زیر را می یابید علی الارس یعنی از روي میل و اراده و علی الرسم یعنی آنچه که مرسوم است حال سوال اصلی این است که در حسابداري کدامیک درست می باشد ؟

براي اینکه این مفهوم روشن شود مفهوم رد شدن دفاتر موسسه را تشریح می نماییم :
هنگامی که اداره دارایی نتواند مالیات متعلقه به یک مجموعه را از روي دفاتر محاسبه نماید (و یا هنگامی که آن مجموعه دفاتري ارائه نکرده باشد) ، دارائی خودش وارد عمل شده و اولا دفاتر شرکت را اگر ارائه شده باشد رد می کند و ثانیا مالیات شرکت را به نسبت شرکت هاي مشابه محاسبه خواهد کرد. گفته می شود دفاتر شرکت ها به دلائل زیر هم علی الراس (الرسم) می شوند به عبارت دیگر موارد تشخیص درآمد مشمول مالیات از طریق علی الراس : ماده 97 ق.م.م

1 .دفاتر ارائه نشده و ترازنامه و حساب سود و زیان وجود نداشته باشد.

2 .بنا به درخواست ممیز و یا کارشناس مالیاتی مدارك و یا گزارشات مورد نظرشان ارائه نشود.

3 .در صورتی که به نظر اداره امور مالیاتی مدارك مثبته غیر قابل رسیدگی باشد، منظور از غیر قابل رسیدگی بودن : یعنی دفاتر مورد قبول هستند اماهزینه مورد قبول نیستند و یا دفاتر طبق ائین نامه و یا قوانین و استانداردها حسابداري نیست که این نظر ممیز می باشد.

در این حالت بهتر است ما طبق ماده 237 برگ تشخیص مبتنی بر ماخذ و دلایل کافی را از ممیز بگیریم و سپس با توجه موارد مطروحه مدارك و مستندات خود را درست کرده و مجددا به ممیز ارائه دهیم، اما اگر دفاتر مردود شوند یعنی درآمد مودي قابل تعیین نمی باشد لذا در این حالت باید ثابت کنیم که درامد قابل تشخیص و محاسبه است.

هنگامی که به تشخیص اداره دارایی دفاتر رد شدند و به عبارت دیگر علی الراس شدیم ، مراحل زیر در اداره دارایی طی می شود : مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتبا به مودي ابلاغ و پرونده براي رسیدگی به هیئتی متشکل از سه نفر حسابرس منتخب رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور احاله گردد.و مودي می تواند ظرف یکماه از تاریخ ابلاغ با مراجعه به هیئت حل اختلاف مالیاتی نسبت به رفع اشکال رسیدگی واداي توضیح کافی در مورد نحوه رعایت موازین قانونی و آیین نامه حسب مورد اقدام نماید.

هیئت مکلف است ظرف 10 روز پس از انقضاي یکماه فوق ؛نظر خود را با توجیهات و دلایل لازم و کافی به اداره امور مالیاتی اعلام نماید تا بر اساس آن اقدام گردد.

در مواردي که هیئت نظر اداره امور مالیاتی را در مورد غیر قابل رسیدگی بودن دفاتر مودي مردود اعلام می کند باید مراتب رابه دادستانی انتظامی مالیاتی نیز اعلام نماید.

موارد رد دفاتر: ماده (20 )تخلف از تکالیف مقرر در این آئیننامه در موارد زیر موجب رد دفاتر میباشد:

در صورتی که دفاتر ارائه شده به نحوي از پلمب خارج شده و یا فاقد یک یا چند برگ باشد .
عدم ثبت یک یا چند فعالیت مالی در دفاتر به شرط احراز.  ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت در حاشیه .
ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت (آرتیکل) بین سطور.  تراشیدن، پاك کردن و محو کردن مندرجات دفاتر به منظور سوءاستفاده.
جاي سفید گذاشتن بیش از حد معمول در صفحات و سفید ماندن تمام صفحه در دفتر روزنامه و دفتر مشاغل بمنظور سوءاستفاده.
بستانکار شدن حسابهاي نقدي و بانکی، مگر اینکه حسابهاي بانکی با صورتحساب بانک مطابقت نماید و یا بستانکار شدن حسابهاي بانکی یا نقدي ناشی از تقدم و تأخر ثبت حسابها باشد که در این صورت موجب رد دفتر نیست.
تأخیر تحریر دفاتر روزنامه و مشاغل زاید بر حد مجاز مقرر در تبصرههاي 2 و 3 و 4 ماده 13 و تأخیر تحریر دفتر کل زاید بر حد مجاز مقرر در ماده 14 و تأخیر تحریر زاید بر حد مقرر در ماده 17 این آئیننامه.
عدم ثبت عملیات شعبه یا شعب در دفاتر مرکز طبق مقررات ماده 15 این آئیننامه
اشتباه حساب حاصل در ثبت عملیات موسسه در صورتیکه نسبت به اصلاح آن طبق مقررات تبصره ماده 11 این آئیننامه اقدام نشده باشد .
در صورتیکه مؤدیان مالیاتی حسب مورد از اوراق مخصوص موضوع ماده 169 قانون مالیاتهاي مستقیم استفاده ننمایند .
عدم ارائه آئیننامهها یا دستورالعملهاي کار ماشین و برنامههاي آن و نحوه کار با نرمافزارهاي مالی مورد استفاده و همچنین عدم تسلیم خلاصه عملیات موضوع ماده 17 این آئیننامه در مهلت مقرر در آن ماده در مورد اشخاصی که از سیستمهاي الکترونیکی استفاده مینمایند .
عدم ارائه یک یا چند جلد از دفاتر ثبت و پلمب شده (ولو نانویس)
استفاده از دفاتر ثبت و پلمب شده سالهاي قبل (با توجه به مقررات ماده 3 این آئیننامه)
عدم تطبیق مندرجات دفاتر با اطلاعات موجود در سیستمهاي الکترونیکی، در مورد اشخاصی که از سیستمهاي مذکور استفاده می نمایند .
ثبت هزینهها و درآمدها و هر نوع اعمال و اقلام مالی غیرواقع در دفاتر بشرط احراز (توضیح آنکه ثبت هزینههایی که وقوع آن محقق بوده اما به دلایل خاص قانونی قابل قبول از حیث مالیاتی نیست و برگشت داده میشود، بمنزله ثبت هزینههاي غیرواقعی تلقی نمیشود.)
نکته : عدم ارائه گزارشات فصلی فروش هیچگاه باعث رد دفاتر نمی شود.

نکته : به ضرایب مالیاتی هنگاه علی الراس شدن نمی توان اعتراض کرد اما به قرائن مالیاتی که باید متکی به دلایل ماده 237 باشد مثل فاکتورهاي خرید ارائه نشده و یا قراردادهاي ارائه نشده و.. است می توان اعتراض کرد

تشخیص درآمد مشمول مالیات از طریق علی الراس
در صورتیکه امکان تعیین درآمد واقعی مودي طبق دفاتر قانونی یا اسناد و مدارك ابرازي یا به دست آمده واز طریق رسیدگی به دفاتر یا اسناد و مدارك مزبور امکان پذیر نباشد ؛ درآمد مشمول مالیات مودي از طریق علی الراس مشخص خواهد شد.

ماخذ محاسبه درآمد مشمول مالیات در زمان تشخیص از طریق علی الراس:ماده 98 ق.م.م

در این موارد اداره امور مالیاتی باید پس از تحقیقات و بررسی هاي لازم و کسب اطلاعات مورد نیازاز مراجع مختلف دولتی و غیر دولتی ، ابتدا قرینه (دلیل فعالیت مثل خرید و فروش و ……) یا قرائنمذکور در این قانون را که متناسب با وضعیت و موضوع فعالیت مودي باشد انتخاب و دلایل انتخاب نوع قرینه یا قرائن و رقم آن ها را با توجیه کافی در گزارش رسیدگی قید نماید و سپس با اعمال ضریب یا ضرایب مقرر در قرینه یا قرائن انتخابی، درآمد مشمول مالیات مودي را تعیین نماید.

نکته : علی الراس به معنی در اختیار خود یا در واقع تشخیص ممیز مالیاتی است و مبناي مشخصی ندارد و قابل اعتراض است چرا که قابل اثبات نیست. اما معیارهایی چون توان تولید یا عرضه محصول فضاي تولید و مواردي که می تواند مبناي تولید را افزایش یا کاهش دهد مثل مرغوبیت منطقه و … همچنین استعلام از سایر واحدها در خصوص میزان خرید و فروش می تواند مبنا قرار گیرد